Lidun News (Dili)- Institutu Nasionál Combate HIV-SIDA (INCSIDA) Halo Sensibilizadaun ho Estudante Universidade Da Paz (UNPAZ) liu husi Departamentu hitu 7, hodi kombate ba transmisaun Virus HIV-SIDA
Presidente Institutu Nasionál Combate HIV-SIDA (INCSIDA), Daniel Marçal hateten joven produtivu mak sai futuru ba nasaun Timor-Leste tanba ne’e joven tenke kombate ba Virus HIV-SIDA no hadok an husi moras refere.
“Tanba ita nia joven sira ne’e ema dehan joven ba futuru nasaun Timor-Leste nian joven mak jerasaun foun ba nasaun nian kontinuador joven ne’e mak tenke sai ema ida ne’ebé forte liu fali kataus sira tanba joven sira hanoin sei fresku hela maibé tanba sira nia pensamentu sira nia frazilidade pensamentu ne’e bele destroi sira nia futuru ho sira nia hahalok rasik tanba se ita la fo hanoin ba sira tanba ne’e mak ita tenke fo hanoin ba sira fo hanoin ba alin sira katak sira tur iha banku eskola ne’e ema dehan donator hira mak investe ba sira prinsipalmente sira nia inan aman, tanba ita hare agora joven barak oras ne’e sai terus sai susar kona HIV kaben sedu kaben lalais isin rua sedu abortus oho oan ne’e sira nia kontribuisaun rasik ba sira nia futuru ema barak nia kontribuisaun” dehan Presidente INCSIDA Daniel Marçal iha pantai kelapa, Sesta (21/03)
Alende ne’e Sensibilizadaun ba transmisaun Virus HIV-SIDA ne’ebé kompleta programa governu nian hodi prepara joven sai kualidade muda hahalok ne’ebé atu destroi sira nia hanoin no joven barak lakon nia futuru tanba hakiak kostume ne’ebé la di’ak iha sira nia futuru.
“Ami kompleta atu ajuda programa ka vizaun objetivu gorvenu nian ne’e mak agora ita prepara joven sira ita prepara oinsá fo hanoin ba sira investe liafuan sira ne’ebé kualidade bele motiva sira para sira bele hamrik husi sira nia hahalok sira ne’ebé kostume sira ne’ebé mak sira lahatene atu konstrui la’os tuir sira nia hakarak hanesan ne’e joven barak sira nia futuru la di’ak ne’e tanba kostume ne’ebé mak la di’ak hakiak hela kostume sira ne’ebé mak iha sira nia isin hodi sira labele ba oin sira la fiar sira nia an, padahal sira bele tanba ne’e mak ha’u dehan atu la’o ba oin ne’e tenke husu didiak sira para sira bele la’o ba oin”
Planu Institutu Nasionál Combate HIV-SIDA (INCSIDA), nafatin halo Sensibilizadaun ba universitario sira hodi Kombate ba moras HIV & SIDA, dadaun ne’e INCSIDA halo Sensibilizadaun ba transmisaun Virus HIV-SIDA hahú ona iha universidade ICS no UNPAZ
Reprezentante Ministru Koordenadór Asuntu Sosiais (MKAS), Florindo da Silva Vicente, afirma iha Sensibilizadaun ne’ebe husi moras Virus HIV-SIDA hodi hadaet ba joven sira, tanba ita agardese timor leste iha ona Institutu Nasionál Combate HIV-SIDA (INCSIDA) hodi muda mentalidade konsiensia husi individu sira hodi halo prevensaun ba Virus HIV-SIDA.
“eventu sensibilizasaun ba moras hada’et ne’e ita agradese tanba Timor-Leste tanba iha ona instituisaun ida ne’ebé fika liu ba iha oinsá atu muda mentalidade no konsiénsia individuál ema ida ho ema seluk oinsá atu halo prevensaun ba moras HIV-SIDA, ha’u espera katak Timor-Leste liu husi governu atu investe barak liu tán ba iha INCSIDA para depois liu husi fatin ida ne’e duni mak atu hato’o informasaun iha halo sensibilizasaun iha fatin-fatin para depois ita bele muda ona ita nia mentalidade komunidade sira kona-ba oinsá atu prevene an husi moras daet sira” nia informa
Govenante ne’e akresenta katak iha Sensibilizadaun ne’e hodi aproveita oportunidade husu ba Universidade ne’ebé iha fakuldade saúde públika sira husi UNPAZ, UNDIL, UNITAL, UNTL no universidade sira seluk hodi servisu hamutuk lori informasaun ba komunidade sira liu-liu ba Virus HIV-SIDA hodi halo prevensaun.
“Aproveita oportunidade ida ne’e husu ba ensinu Siénsia saúde Públika ne’ebé iha universidade hotu-hotu, husi unpaz, undil, unital no universidade sira seluk ne’ebé iha fakuldade kona-ba saude públika favór hotu-hotu atu servisu hamutuk para lori informasaun ba iha komunidade para depois ita bele muda mentalidade, dezenvolvimentu seitór saúde ida mak atu muda mentalidade komunidade ita nia komunidade sira, para depois atu hadook an husi moras hadaet sira liliu moras HIV-SIDA tanba moras HIV-SIDA ne’e perigozu tebes tanba ita-nia aimoruk hodi halo kurativu laiha so bele halo prevensaun de’it ne’e mak HRV ne’e, agora se ita la muda atitude hahalok moris komunidade maka ita sei hasai osan barak ba kompras medikamentu ikus mai ita-nia osan la to’o moras barak hela de’it depois ikus mai ita atu tau sala ba sé”
Entre tantu polítika Ministeriu Saúde (MS) espera ba futuru sei halo rekrutamentu ba saude públiku sira hodi atendimentu ho fo edukasaun saúde ba komunidade sira iha suku refere liu-liu parteira, infermajen no médiku sira nune’e bele muda mentalidade no konsiensia komunidade halo prevensaun ba moras HIV & SIDA nian.
“espera katak polítika ministériu saude mòs karik ba futuru sei halo rekrutamentu ba iha saúde publiku sira ne’e depois ba iha suku sira para atu halo edukasaun saúde iha ita-nia komunidade sira, ita tau mak infermeiru, parteira, médiku depois saude públiku ita la tau ne’e moras ne’e iha hela de’it tanba komunidade seidauk iha konsiénsia ba halo prevensaun ba sira-nia an tanba sira la hatene, entaun atu fó hatene sira para hatene kona-ba ne’e so papél saúde publika nian tanba ne’e husu ba governu atu investe barak ba iha oinsá atu muda atitude moris ba komunidade liuhusi prevensaun moras sira ne’e inklui HIV-SIDA”
Reprezentante Dekanu Fakuldade Siensia Saude UNPAZ, Xefe Departamentu Epidemolojia, Saúde Públika, Mariana Freitas hateten husi sensibilizasaun Institutu Nasionál Combate HIV-SIDA (INCSIDA) ne’ebé ba Universidade Da Paz liu-liu ba fakuldade saúde públika no Siénsia médika sira ne’ebé kooperasaun ho INCSIDA kona-ba moras HIV & SIDA hodi hadaet liu husi relasaun sexual ne’ebé mosu iha fatin-fatin ne’e.
“sensibilizasaun husi INCSIDA nian ba iha universidade da paz fakuldade saúde públika no siénsia médikas, atividade ida ne’e la’ós foin ohin, maibé atividade ida ne’e halo bebeik no sempre iha kooperasaun ne’ebé di’ak husi INCSIDA no UNPAZ liu-liu ba saude publiksa no siensia medikas liliu kona-ba sensibilizasaun informasaun hiv-sida, moras hadaet liuhusi relasaun seksuál inklui mós droga no ita mós sei rona kona-ba informasaun kona-ba tráfegu umanu nian, ne’ebé liuhusi informasaun sira ne’e Parte universidade nian agradese tebes tanba informasaun sira ne’e hanesan aumenta koñesimentu, hanesan iha universidade iha ona FakuldAdde saude publika no siensia medika iha lisaun balu ne’ebé sira koalia ona kona-ba moras hadaet nomós moras la hadaet nian, nune liuhusi infirmasaun sira ne’e bele haforsa tan sira hodi nune’e sira bele prepara iha sira nia materia balun ba iha Peskiza sira oinsa sira buka klean liu tán kona-ba problema saude ne’ebé agora dadauk espalla liliu ba moras HIV-SIDA tanba kazu ida ne’e risku liu ba joven sira”
Iha sensibilizasaun ba kombate moras HIV & SIDA ne’e partisipasaun masimu husi universidade Da Paz hamutuk 250 no Departamentu 7, mak Administrasaun Jestaun Politika Saúde, Saúde Ambiental, Siénsia Nutrisaun, Saúde Reprodutiva, Siénsia epidemologia, Bio Estatiatika no Enfarmajen
“Partisipa estudante hamutuk 250 no Departamentu hitu (7), Administrasaun Jestaun Politika Saúde, departamentu saude ambiental, departamentu siensia nutrisaun, departamentu saude reprodutiva, departamentu siensia epidemolojia, departamentu bio estatistika, departamentu enfarmajen” nia haktuir
Jornalista : perre
